Debuxando fadas

Os protagonistas foron eles e resulta imposible, e non sería xusto ademáis, destacar a ninguén. Foi un día especial para todos, unha memorable xornada de portas abertas no colexio e no campamento que permitiu que a maioría dos alumnos do centro escolar de Sobrado visitaran Cidadela... por primeira vez nas súas vidas! Incrible pero certo, tal e como dicían os reclamos publicitarios dos espectáculos, filmes e cómics de fantasía da era pre-dixital.

 O obradoiro de debuxo e imaxinación, esta experiencia, tan divertida e enriquecedora, dende logo abre unha nova porta para o vello forte da gándara, pero tamén amosa moitas leccións. Unha delas, e non a menos importante, é que os nenos, organizados ou non en grupos escolares, non son espectadores pasivos na visita aos sitios arqueolóxicos. Actúan cos restos, imaxinan, gozan e aprenden. En Cidadela aconteceu exactamente iso, algo moi a subliñar se temos en conta que arestora é un xacemento de visita árida, coas zonas escavadas difícilies de entender, sen apoios interpretativos complementarios, ... Aquí todo se ten que facer a traveso da vista, o ouvido, os olores, a palabra, ... en resume: dende as emocións e as sensacións que trasmiten o forte romano e a súa fermosa paisaxe.

Agradecidos como poucos grupos de visitantes, a rapazada do CEIP Virxe do Portal agasallou ao Campamento con auténticas obras mestras, un leigado que enriquece a memoria destas pedras vivas que os acompañarán sempre. Vaia aquí unha mostra representativa e que reflicte un manual en tres capítulos moi útil para os arqueólogos esforzados neste aspecto tan difícil como é a comunicación e a interpretación do patrimonio. En realidade, que viron na visita? Estas son as aportacións de tres alumnos de idades e ciclos distintos, dende o primeiro infantil ata o último de primaria. 

Leo, o máis pequeno, Iria e Saray a nena maior, viviron experiencias diferentes na visita a Cidadela e, nalgún caso, primaron aspectos que nada (ou sí, porqué non?) teñen que ver cos restos visitables e o discurso arqueolóxico convencional. A paisaxe aberta, o colorido de Leo, a representación do arqueólogo traballando dentro da muralla que fixo Iria, e esa cidade fortificada con cerca e torreóns que pintou Saray, reflicten a mesma realidade vista por ollos distintos, pero moi abertos e prespicaces. Atribúese a Picasso aquela frase marabillosa e de tanto fondo: "Dende mozo pintaba coma Rafael, pero levoume toda a vida aprender a debuxar coma un neno". Agora tócanos a nós seguir aprendendo deles.

Aprendendo, e gozando, na Ciadella

Non houbo nada coma eles, como esa tolemia de diminuta cohorte que se apropiou do forte romano o pasado venres 9 de xuño. Ese día, despois de varios aprazamentos inevitables, fixemos o tan desexado obradoiro de debuxo e imaxinación cos rapaces do CEIP Virxe do Portal de Sobrado, unha actividade incluida no Plan de Divulgación da actuación arqueolóxica. E abofé que pagou a pena.

Nun día espléndido, ao calor dun sol resplandecente como só teñen as mañáns de primavera nas Agras coruñesas, a luz e a paisaxe da miña infancia, o centro escolar, rapaces e profes, desprazouse en masa ao campamento. Logo dunha explicación lúdica, activa e moi divertida, de percorrer o vello agro da Cerca e da clásica merenda escolar en bolsa de tela, voltamos ao patio do colexio, onde, organizados en grupos segundo idade, a rapazada librou a corda da súa creatividade. Cuns medios sinxelos, pero moi prácticos, deseñaron o que eles viron, imaxinaron ou soñaron. Houbo de todo, e todo bo, pero rechama a impactante presenza, ademáis da impoñente muralla e outras construcións, de obxectos cotiáns, labouras diarias e tamén, atendan ben, multitude de seres vivos: animais, plantas e persoas que poblaban os escenarios mudos. Que contraste cos aburridos dibuxos "arquitectónicos" que dominan as recreacións ao uso dos xacementos arqueolóxicos! Logo, todas esas pequenas obras mestras da espontaneidade e a imaxinación, perduráronse na escola arredor dun gran mural sobre o campamento que eles mesmos fixeran previamente. E aí seguen, para quen as queira gozar.

Foi unha xornada fantástica e todos aprendimos, pero seguramente eu máis que ninguén. Aí, na primeira liña de combate da divulgación arqueolóxica, decátaste do lonxe que está a nosa forma de interpretar e comunicar o pasado a traveso das ruínas e dos restos materiais. Os rapaces de Sobrado non son uns autómatas. Son listos, alegres e teñen os ollos moi abertos, por iso non representaron mecánicamente o que vían, coma se fosen vulgares cámaras dixitais. Soñaron pintando, imaxináronse a eles mesmos diante da Ciadella nun tempo pasado e, sobre todo, contaron historias, pequenas instantáneas tiradas dunha memoria moi lonxana. Toda unha lección.